خلدستان طریقت(فردوسی) برآستان جانان +ایران زمین

۩۩۩ ☫ برآستان جانان(طریقت)+فردوسی :ایران زمین ☫۩۩۩

یکی مرد بود اندر آن روزگار/ ز دشت سواران نیزه گذار

گرانمایه هم شاه و هم نیک مرد/ ز ترس جهاندار با باد سرد

که مرداس نام گرانمایه بود/ به داد و دهش برترین پایه بود

مر او را ز دوشیدنی چارپای/ ز هر یک هزار آمدندی به جای

بز و اشتر و میش را همچنین/ بدوشندگان داده به پاکدین

همان گاو دوشا به فرمانبری /همان تازی اسپان همچون پری

به شیر آن کسی را که بودی نیاز /بدان خواسته دست بردی فراز

پسر بد مر این پاکدل را یکی /کش از مهر بهره نبود اندکی

جهانجوی را نام ضحّاک بود /دلیر و سبکسار و ناپاک بود

کجا بیور اسپش همی خواندند /چنین نام بر پهلوی راندند

کجا بیور از پهلوانی شمار /بود بر زبان دری ده هزار

از اسپان تازی به زرین ستام /ورا بود بیور که بردند نام

شب و روز بودی دو بهره به زین /ز راه بزرگی نه از راه کین

چنان بد که ابلیس روزی پگاه /بیامد به سان یکی نیک‌خواه

دل پورش از راه نیکی ببرد /جوان گوش گفتار او را سپرد

همانا خوش آمدش گفتار اوی/ نبود آگه از زشت کردار اوی

بدو داد هوش و دل و جان پاک/ برآگند بر تارک خویش خاک

چو ابلیس دید آنکه او دل بباد/ برافگند از آن گشت بسیار شاد

فراوان سخن گفت زیبا و نغز/ جوان را ز دانش تهی بود مغز

همی گفت دارم سخنها بسی/ که آنرا جز از من نداند کسی

جوان گفت برگوی و چندین مپای/ بیاموز ما را تو ای نیک رای

بدو گفت پیمانت خواهم نخست /پس آنگه سخن درگشایم درست

جوان نیک‌دل بود پیمانش کرد/ چنان چون بفرمود سوگند خورد

که راز تو با کس نگویم ز بن /ز تو بشنوم هر چه گویی سخن

بدو گفت جز تو کسی در سرای /چرا باید ای نامور کدخدای

چه باید پدر کش پسر چون تو بود/یکی پندت از من بیاید شنود

زمانه درین خواجهٔ سالخورد/ همی دیر ماند تو اندر نورد

بگیر این سرمایه درگاه اوی/تو را زیبد اندر جهان جاه او

بر این گفتهٔ من چو داری وفا/جهاندار باشی یکی پادشا

چو ضحاک بشنید اندیشه کرد/ ز خون پدر شد دلش پر ز درد

به ابلیس گفت این سزاوار نیست /دگر گوی کاین از در کار نیست

بدو گفت گر بگذری زین سخن /بتابی ز پیمان و سوگند من

بماند به گردنت سوگند و بند/شوی خوار و ماند پدرت ارجمند

سر مرد تازی به دام آورید/ چنان شد که فرمان او برگزید

بپرسید کاین چاره بر من بگوی/نتابم از رای تو هیچ روی

بدو گفت من چاره سازم ترا/به خورشید سر برفرازم ترا

تو در کار خاموش میباش و پس/نباید مرا یاری از هیچکس

چنان چون بباید بسازم تمام/ تو تیغ سخن بر مکش ار نیام

مر آن پادشا را در اندر سرای /یکی بوستان بود بس دلگشای

گرانمایه شبگیر برخاستی/ ز بهر پرستش بیاراستی

سر و تن بشستی نهفته به باغ /پرستنده با او نبردی چراغ

بر آن راه واژونه دیو نژند/ یکی ژرف چاهی به ره بر بکند

پس ابلیس وارونه این ژرف چاه /به خاشاک پوشید و بسپرد راه

شب آمد سوی باغ بنهاد روی/ سر تازیان مهتری نامجوی

چو آمد به نزدیک آن ژرف چاه/ یکایک نگون شد سر بخت شاه

به چاه اندر افتاد و بشکست پست /شد آن نیک‌دل مرد یزدان‌پرست

به هر نیک و بد شاه آزاد مرد /به فرزندبر نازده باد سرد

همی پروریدش به ناز و به رنج /بدو بود شاد و بدو داد گنج

چنان بدکنش شوخ فرزند اوی /نجست از ره شرم پیوند اوی

به خون پدر گشت همداستان /ز دانا شنیدستم این داستان

که فرزند بد گر شود نرّه شیر/به خون پدر هم نباشد دلیر

اگر در نهان سخن دیگر است/ پژوهنده را راز با مادر است

فرومایه ضحاک بیدادگر/بدین چاره بگرفت گاه پدر

به سر بر نهاد افسر تازیان /بر ایشان ببخشود سود و زیان

چو ابلیس پیوسته دید آن سخن /یکی بند بد را نو افگند بن

بدو گفت گر سوی من تافتی /ز گیتی همه کام دل یافتی

اگر همچنین نیز پیمان کنی/ نپیچی ز گفتار و فرمان کنی

جهان سربه‌سر پادشاهی تو راست /دد و دام و مرغ و ماهی تو راست

چو این کرده شد ساز دیگر گرفت/ یکی چاره کرد از شگفتی شگفت

---

در آن روزگاران در دشت سواران نيزه گذار، مردی بود. مردی که هم شاه بود و هم نیکمرد و بسیار خداترس. نامش مِرداس بود كه بسيار داد و دهش می نمود. او‌ خداوندِ چهارپایانِ شیرده بود که شماره ی آن ها هریک به هزار می رسید. بز و شتر و میش نیز داشت. وي گاو شیرده و اسپانِ عربِ بسیاری را نیز صاحب بود. هر کس بدین شیر این حیوانات نیاز داشت، مرداس پروانه ی آن داده بود تا مردم از آن شیر ها بهره ببرند.

مرداسِ پاکدل را پسري بود، که دلش از مهر، بی بهره بود. نام وی ضحاك بود و بسیار دلیر و کم خِرَد و بی پروا. كه به پهلوي او را پيوراسپ مي‏خواندند. واژه پيورِ پهلوي در زبان دري به چَم (معنی) ده هزار است. وي صاحب ده هزار اسب تازي زرين ستام (یراق آلاتِ اسب) بود. ضحاک، شب و روز، دو سوم از اسبان را زین می بست، تنها برای نشان دادنِ بزرگی خود، نه از برای جنگ و‌کین. اين چنين بود تا اين كه روزي، پگاه، ابلیس بسان آدم نيكخواهي به نزد ضحاك آمد. و او را از راه راست بِبُرد و ضحاك گوش بدو سپرد. ابلیس دید که ضحاك دل بدو داد، بسيار شاد گشت. و سخنهاي بسيار زيباي و نغز گفت، ضحاک تهی مغز را بفریفت. گفت: من سخنهاي بسياري دارم كه جز من كسي آنها را نداند. (دیو ها، چون از ما کهن تر هستند، از دانش بهره مند هم هستند، هر دانایی، نیکمرد نیست). ضحاك بدو گفت: اي نيك ‏انديش، شتاب کن و برگوي و ما را بياموز. اهريمن گفت: نخست پیمان با من ببند و همانگونه که گفته بود، ضخاک سوگند خورد (سوگند را نیک ندانید و نیز، بدانید ابلیس هست که برای هر کاری نخست پیمان میگیرد). به پيمان آنكه سوگند بخوري كه راز مرا با كس نگويي و هر چه را گویم فرمان بري! ضحاک جوان و نیکدل، با او پیمان بست، و همانگونه که ابلیس گفته بود، سوگند خورد. ابلیس گفت: ای نامور، چرا باید جز تو کسِ دیگری، پادشاه باشد؟ چرا بايد پدرت پادشاه باشد، در زماني كه چون تو پسری هست، پندی برایت دارم. پدرت شاید عمر درازی داشته باشد، چاره ای باید کرد. این جاه برای تو زیبد، در گاهی که پدر، پادشاه است، تخت را بدست آور. ابلیس گفت، گر بر این گفته وفادار بمانی، جهان را تو پادشاه باشی. چون ضحاك اين سخنان بشنيد، در انديشه شد و فكر كشتن پدر، دلش را پر از درد كرد. ضحاک به ابلیس گفت: اين كار، سزاوار نيست، سخني ديگر بگوي. اما ابلیس، او را گفت: اگر اين سخن مرا نپذيري،پیمان با من را شکستی (شکست پیمان با ابلیس، از سخت ترین کارهاست گویا.)

ابلیس می گوید: سوگند من به گردنت خواهد ماند و هم تو خوار مي‏ماني و پدرت، ارجمند. ابلیس با اين گفتار ضحاك را بفريفت. پس فرمان او را بپذیرفت. او را گفت: پس مرا بگوي چاره چيست، چرا که نافرمانی از تو نخواهم نمود. اهريمن گفت: من چاره كار تو را می گویم و تو را به جایگاهِ خورشید می رسانم. تو تنها خاموش باش و‌ کاری نکن و با كس سخن مگويي، آنگاه من كار را به پايان رسانم و مرا در اين كار، نياز به ياري هيچ كس نيست. مرداس را در كاخش باغي دلگشاي بود. مرداس در شب گیر (نزدیک سحر)، برای نیایش برمیخواست. بي‏آنكه با خود چراغي ببرد، به آهنگ نيايش سر و تن می شست. پس اهريمن واژونه خوی در آن راه، چاهي ژرف بركند و آن را با خاشاك بپوشانيد. شب مرداس، پادشاه ِ تازیان به آن باغ رفت. در آن چاه افتاد و بدين سان آن مرد نيكدل يزدان پرست جان بداد. مرداس، این مردِ نیکدل، به بد و نیک هم با پسر، تندی ننموده بود. مرداس، ضحاک را خود به ناز و به رنج، پرورده بود و بخاطر فرزند شاد بود و گنجِ زیادی هم به وی داده بود. اما، این فرزندِ بدکنش و گستاخ، از راهِ شرم، پیوند او را نجست.‌ و در ریختنِ خونِ پدر با ابلیس، همداستان شد. از فرد دانایی، شنیدم که: فرزندِ بد، هر چقدر نیرومند هم باشد، به ریختنِ خونِ پدر، دلیر نباشد. مگر اینکه در نهان، سخنِ دیگری باشد و ضحاک، پسرِ مرداس نباشد و رازی با مادر در این میان باشد. ضحاکِ پست و بیدادگر، بدین گونه، جایِ پدر را بگرفت. تاج بر سر نهاد و به جهتِ پذیرش از سویِ مردم، مالیات را بر ایشان، ببخشید. در این گاه، ابلیس، پند دیگری را برای ضحاک گفت. به او گفت، تو سوی من با شتاب آمدی و کامِ دل یافتی، اگر همچنان، پیمان بندی و از گفتار و فرمانِ من سر نپیچی... جهان را سراسر، تو پادشاه شوی و حیوانات اهلی و وحشی (دَد و دام) و مرغ و ماهی به خدمتِ تو باشند. پس آن، ابلیس، کاری نو در افکند و چاره ی دیگر ساخت.

خلدستان طریقت(فردوسی) برآستان جانان +ایران زمین

< ادامه مطلب <<

فردوسی (ایران زمین )۩محمد مهدی طریقت ↘<<خطبه دوم

ادامه نوشته

خلدستان طریقت(فردوسی) برآستان جانان +ایران زمین

۩۩۩ ☫ برآستان جانان(طریقت)+فردوسی :ایران زمین ☫۩۩۩

چو ضحاک بر تخت شد شهریار بر او سالیان انجمن شد هزار

سراسر زمانه بدو گشت باز برآمد بر این روزگاری دراز

نهان گشت آئین فرزانگان پراگنده شد کام دیوانگان

هنر خوار شد جادویی ارجمند نهان راستی آشکارا گزند

شده بر بدی دست دیوان دراز ز نیکی نبودی سخن جز به راز

دو پاکیزه از خانهٔ جمّشید برون آوریدند لرزان چو بید

که جمشید را هر دو دختر بدند سر بانوان را چو افسر بدند

ز پوشیده‌رویان یکی شهرناز دگر ماهرویی به نام ارنواز

به ایوان ضحاک بردندشان بدآن اژدهافش سپردندشان

بپروردشان از ره بد خوئی بیاموختشان کژی و جادویی

ندانست خود جز بد آموختن جز از کشتن و غارت و سوختن

چنان بد که هر شب دو مرد جوان چه کهتر چه از تخمهٔ پهلوان

خورشگر ببردی به ایوان شاه وزو ساختی راه درمان شاه

بکشتی و مغزش بپرداختی مر آن اژدها را خورش ساختی

دو پاکیزه از کشور پادشا دو مرد گرانمایه پارسا

یکی نام ارمایل پاک‌دین دگر نام گرمایل پیشبین

چنان بد که بودند روزی به هم سخن رفت هر گونه از بیش و کم

ز بیدادگر شاه و ز لشکرش و زان رسم‌های بد اندر خورش

یکی گفت ما را به خوالیگری بباید بر شاه رفت آوری

و زان پس یکی چاره‌ای ساختن ز هر گونه اندیشه انداختن

مگر زین دو تن را که ریزند خون یکی را توان آوریدن برون

برفتند و خوالیگری ساختند خورش‌ها به اندازه پرداختند

خورش خانهٔ پادشاه جهان گرفت آن دو بیدار خرم نهان

چو آمدش هنگام خون ریختن ز شیرین روان اندر آویختن

از آن روزبانان و مردم‌کشان گرفته دو مرد جوان را کشان

زنان پیش خوالیگران تاختند ز بالا به روی اندر انداختند

پر از درد خوالیگران را جگر پر از خون دو دیده پر از کینه سر

همی بنگرید این بدان آن بدین ز کردار بیداد شاه زمین

از آن دو یکی را بپرداختند جز این چاره‌ای نیز نشناختند

برون کرد مغز سر گوسفند بر آمیخت با مغز آن ارجمند

یکی را به جان داد زنهار و گفت نگر تا بیاری سر اندر نهفت

نگر تا نباشی به آباد شهر تو را از جهان کوه و دشت ست بهر

به جای سرش زان سری بی‌بها خورش ساختند از پی اژدها

از این گونه هر ماهیان سی‌جوان از ایشان همی یافتندی روان

چو گرد آمدندی از ایشان دویست بر آن سان که نشناختندی که کیست

خورشگر بدیشان بز و چند میش بدادی و صحرا نهادیش پیش

کنون کُرد از آن تخمه دارد نژاد که ز آباد ناید به دل برش یاد

بود خانه هاشان سراسر پلاس ندارند در دل ز یزدان هراس

پس آیین ضحاک وارونه خو چنان بد که چون می‌بدش آرزو

ز مردان جنگی یکی خواستی بکشتی چو با دیو برخاستی

کجا نامور دختری خوبروی به پرده درون پاک بی‌گفت‌گوی

پرستنده کردیش بر پیش خویش نه رسم کئی بود نه آئین کیش

---

ضحاک بر تخت بنشست و پادشاهيِ وی هزار سال به درازا كشيد. روزگار بر او یار بود و سال های درازی به همین ترتیب پادشاهی نمود. و بدین گونه، آیینِ فرزانگان، نهان گشت و کارهای دیوانگان، آشکار شد. رفته رفته جادو از كارهاي آشكار و پسنديده، و راستي از كارهاي پنهاني و بي‏ ارزش شد. و دست ديوان، بر بدي دراز گشت و سخن ها پنهانی انجام می شد. از خانه یِ جمشيد دو دخترِ پاک را لرزان، چو بید به کاخِ ضحاک بردند. هر دو دختر، مهترِ بانوان بودند. پوشیده رویی به نامِ شهرناز و ماه رویی به نامِ ارنواز. این دو دختر را به ایوانِ ضحاک بردند و آن ها را به این اژدها سپرند. آن دو دختر را نيز به راه پليدي بپروريد و به آنها همه گونه بديها و جادوها بياموخت. زیرا، ضحاک، خود جز بدی و کشتن و غارت و سوختن هیچ نمی دانست، همان ها را هم به دو دخترِ جمشید آموزش داد. در آن زمان هر شب دو مرد جوان را، چه مرد عادی و چه از نژادِ پهلوانان مي‏گرفتند، و از مغز سر آنان خوراكي از براي ماران ضحاك فراهم مي‏آوردند. روزي دو تن از مردمِ عرب عای نیزه گذار که پاکیزه و پارسا بودند، به نامهاي ارمايلِ پاک دین و گرمايلِ پیش بین، با يكديگر بسیار سخن گفتند، از ستم ضحاك و سپاهيانش و نیز از رسم های بدی که بین مردم، ارجمند گشته بود، تا سرانجام چاره انديشيدند كه بسان خواليگران (آشپز) به نزد ضحاك روند. ارمایل و‌گرمایل، پس از اندیشه های بسیار، چاره ای گزین نمودند، تا مگر توانند از آن دو تن را كه هر شب خونشان مي‏ريزند، يك تن را رهايي بخشند. پس با اين انديشه، آشپزی یاد گرفتند و پختِ انواعِ خوراک ها را آموزش دیدند. و سرانجام ، آن دو مردِ خرم نهان (دو مردی که پاکی را در نهان داشتند) به آشپزخانه شاهي راه يافتند. به گاهِ خون ریختن، روانِ پاکِ آن دو، آشفته گشت. چون بدیدند نگاهبانان و دژخيمان، دو مرد جوان را براي كشتن نزد آنان آوردند، و ايشان را بزدند و بر زمين افكندند، خواليگران را دل به درد آمده و با سري پر از كينه یِ ضحاک و چشمي پر خون، نخست، همدیگر را نگاه کردند و شگفت زده از بیدادِ ضحاک بودند، سرانجام چاره كردند كه يكي را بكشند و چاره ای نیز نداشتند. و مغز سرِ آن مردِ کشته شده را با مغز سر گوسپندي آمیخته نمودند، و ديگري را رها ساختند و بدو گفتند پنهان از سپاهیانِ ضحاک باید زندگی کنی. به مرد نجات یافته گفتنداز آباديها بيرون شو و خويشتن را در كوه و دشت پنهان ساز. و بدين سان در هر ماه، سي جوان را آزاد مي‏ساختند. چون دويست تن از اين رها شدگان در کوه و دشت گرد آمدند و هيچ كس نيز ايشان را نمي‏شناخت. پس آن دو خواليگر، چندين بز و ميش بديشان دادند، تا بتوانند در کوه و دشت زنده بمانند. اكنون، كُردان كه پيوسته در بيرون آباديها بسر مي‏برند از این نژاد هستند. این کرد ها خانه‏ هايشان از پلاس است و در دل هراسي از يزدان ندارند. آيين ضحاك كه خويي واژگونه داشت، اين چنين بود كه هر گاه آرزوي ميگساري داشت، يكي از مردان جنگي را نزد خود مي‏خواند، و او را بسان دختري زيبا روي مي‏آراست و به پيش خود، پرستنده مي‏كرد. و او را نه آيين كيان بود و نه پيروي كيش.

خلدستان طریقت(فردوسی) برآستان جانان +ایران زمین

< ادامه مطلب <<

فردوسی (ایران زمین )۩محمد مهدی طریقت ↘<<خطبه دوم

ادامه نوشته